REPORTAŽA 

Zora na jezeru Fućino

 "Alba Fućens" je grad ponovo iznikao pored jezera – kojeg nema

Malo je takvih čuda kakva se mogu sresti u Abrucu, italijanskom regionu koji se graniči sa pokrajinama Marke, Lacio i Molize. Tu, u središtu Italije, nalazi se rimski grad Alba Fućens. Ovaj lokalitet smešten je na poziciji odakle se moglo diviti svitanju (alba - zora) na Jezeru Fućino, kojeg danas nema. Ono je isušeno, a ima dugu i neobičnu istoriju. Istinsko istorijsko čudo!

Sve je to nekada oku bilo jasno, u podnožju ogromnog "Monte Velina" (ova se planina gospodski se prostrla u centralnom delu Apenina, u provinciji Akvila). Alba Fućens budno dežura i danas, gledajući zaravan Abruca sa visine od 2487 metara. Ali i danas turista ostane impresioniran onim što je izašlo na svetlost dana.

Alba Fućens - panorama                                                                                                                                    Crkva Svetog Petra

Nema više naroda koji je živeo u tom gradu (zvali su se Ekui i Marsi), jer oni i njihova teritorija postaju rimske kolonije. Grad Alba Fućens bio je iznikao na oko 1000 metara nadmorske visine, u podnožju planine (danas opština Masa d'Albe, sedam kilometara od grada Avecana). O stanovnicima nekadašnjih Marsi svedoče brojna imena mesta. Istorija nije htela ni slučajno da se odrekne porekla tog i borbenog i solidarnog naroda: Leće nei Marsi, Đoja dei Marsi, San Sebastiano dei Marsi, Ortona dei Marsi, Luko dei Marsi, Maljano dei Marsi...

Kapitel u dvorištu vile

Ekui napadani od Rimljana, satirani, bili su najzad preostali samo u hridinama (Livio je pisao o tome). Na polunapuštenoj teritoriji bivaju osnovana dva latinska naselja: Alba Fućens, na granici sa Marsi (303 pre Hrista) i Karsioli (između Albe i Tivolija, u periodu između 302 i 298 godine pre Hrista), međutim sav taj prostor biva romanizovan. Do Rima je vodio jedini put – “Tiburtina Valeria” – koji ga je povezivao sa ostalim rimskim kolonijama. Rimska vojska bila je započela bitku sa Marsima, ali niko nije mogao pobediti, pa je došlo do sporazuma (saveza) između Marsa i Rimljana 304. godine. Marsi postaju veoma odani Rimljanima, stižu veoma brzo do latizinizacije i usvajanja latinskog alfabeta i jezika. Ova latinizacija biva  omogućena i blizinom kolonije Alba Fućens, kao i intenzivnom emigracijom prema oblasti Lacio i Rimu.

Ta solidarnost i savezništvo počinje se kidati sa građanskim ratom u kojem su Marsi imali nadmoć. Oni dobijaju državljanstvo Italika – čitava teritorija se organizuje po samostalnim naseljima, nestaju stare paganske strukture i danas o tome jasno svedoči postojanja četiri samopoupravna grada.

Srednjovekovno naselje                                                                                                                                           Ulaz u grad

Već spomenuta godina 304. veoma je značajna u istorija grada Alba Fućens. Ovo naselje postaje latinska kolonija i, što je najznačajnije, jedinstvena: ovde biva smešteno 6000 porodica, i to predstavlja jedno istorijsko čudo, jer se radi o jednoj od najvećih kolonija ikada stvorenih u "republikansko vreme" (između 509. i 31. godine pre Hrista). Značaj kojeg je Rim dodelio teritoriji Alba Fućensa proizilazi ponajviše iz njegovog strateškog položaja na obali Jezera Fućens, kao i mogućnosti dominacije nad teritorijom oko grada, nadgledanjem sa 1000 metara nadmorske visine, posebno najvažnije saobraćajnice koja je povezivala taj grad sa Rimom.

Maksimalni sjaj grada i njegovih stanovnika dostiže se u drugom veku posle Hrista, a potom dolazi do jedne lagane dekadencije kako grada, tako i rimske pokrajine Albe, najverovatnije i zbog veoma snažnog zemljotresa koji se dogodio. Preostali stanovnici srednjevekovne Albe završili su u zaklonima na jednom od tri brda koja formiraju Alba Fućens. To srednjevekovno naselje imalo je relativno dug život, ali jutro 13. januara 1915. godine obeleženo je jednim drugim zastrašujućim zemljotresom, kada je ostalo zatrpano preko 100.000 stanovnika. Sadašnji moderni grad je rekonstruisan u blizini, sa zgradama veoma niskim, tipičnim za antiseizmičke kuće. O tome nam svedoči Nikola, naš vodič, zaljubljenik u istoriju svoga kraja, čiji je otac Gradito imao sreću da kao dete preživi taj strašni zemljotres.

Unutrašnjost crkve Svetog Petra                                                                                              Zamak Alba Fućens 

Alba Fućens ostao je tako definitivno pod zemljom, zatrpavan još od  srednjeg veka. Godine 1949. jedna arheološka misija iz Belgije započinje da otkopava teren gde se naselje nalazilo, pa danas imamo istinske perle od ostataka jednog savršenog civilizovanog i naprednog grada. Radovi se prekidaju 1979, a nastavili su ga Odelenje Ministarstva za Kulturu iz Abruca i nekoliko italijanskih i stranih univerziteta. Grad je imao sve što je bilo neophodno vrhunskom načinu života i bio vrh tadašnjih civilizacijskih dostignuća: opasan zidom, imao je glavni trg, amfiteatar, crkvu Svetog Petra, termalne vode i termalne bazene, pozorište, rezidencijalni deo, kultna mesta, cisterne za sabiranje kišnice, podove u mozaiku, pijace gde se prodavala i kupovala hrana, žitarice, meso… Sve što je bilo neophodno za administrativni, politički i javni život jednog grada.

JEZERO FUĆINO

Kao što smo rekli, grad je nikao na obali jednog jezera kojeg danas nema. Ono je bilo dugo 17,28 kilometara i obuhvatalo površinu od 160 kvadratnih kilometara. Jezero je u ono svoje vreme bilo treće po veličini u Italiji i zvali su ga – morem. Centralna istorija sveukupne istorije naroda Marsi u imperijalno vreme vezana je za isušivanje jezera Fućino. Koncept i projekat isušivanja započinje Julije Cezar, iskopavanje odvodnog kanala nastavio je Neron, a delimično kompletirao Klaudije između 41. i 52. godine posle Hrista. Zašto je moralo da bude isušeno jezero takvih dimenzija? Bilo je zatvoreno, bez prirodnih odvoda, veoma nestabilnog nivoa vode. Na taj način, padavine koje nemaju gde da oteknu provocirale su poplave, uništavajući obradivi teren oko njega, a koji je predstavljao jedino plodno tle u zoni što se graničila sa planinama. Pri tome je jezero imalo veoma malu dubinu, najviše 15 metara, i stvarala se ustajala voda, ne zdrava za okolinu. Danas postoje precizna dokumenta o tome kako su bili izvođeni radovi i kakva je bila inauguracija početka isušivanja, odnosno odvođenja podzemnim kanalom vode izvan tog prostora (Taćito, Plinio il Vekjo pisali su o tome).

Tunel dug 5633 metara kopalo je ispod zemlje i planina 30.000 robova punih 11 godina. Čak su se i neki privatnici angažovali u tim radovima, kako bi potom dobili deo isušene zemlje. Inauguiraciji početka isušivanja je prethodio jedan organiziovani spektakl, brodska bitka sa 100 brodova i 19.000 boraca. Kada je spektakl bio završen otvoren je prolaz za vodu, i tada se otkriva nesavršenstvo radova jer kanal za odvod nije bio iskopan dovoljno duboko tako da nije stizao ni do polovine jezera. Radovi nikada nisu završeni i ceo projekat bio je napušten, sve dok imperator Hadrijan nije nastavio sa isušivanjem jezera i on ga je i završio. Ostaci kanala viđeni su 1868. godine kada je tadašnja administracija (porodica Torlonija) nastavila radove, ali i uništila antičku strukturu, jer su na svetlost dana izlazili brojni ostaci antičkih građevina kulture na terenu još iz vremena Klaudija. Veruje se da je ono što je viđeno na ostacima građevina predstavljalo zapravo ukrase na komemorativnim monumentima grada Alba Fućens.

Istorija se poigrala sa sudbinom jedne teritorije, ali i ostavila za budućnost neizbrisiva svedočanstva o stvaranju, uništenju i ponovnom preporodu. O izviranju grada ispod zemlje u punom sjaju koji više neće potamniti, jer Italija čuva svoja kulturna dobra i pokazuje ih svetu. Na taj način, italijanska kulturna dobra postaju i dobra svih nas.

Amfiteatar                                                                                                                                                              Arheološko nalazište

                                          Tekst i fotografije: Milica Ostojić (Rim)