REPORTAŽA - AKUILA

Novi sjaj stare lepotice Abruca

Devet godina posle razornog zemljotresa Italijani su u dobroj meri obnovili namučeni grad i njegove istorijske znamenitosti, koristeći najsavremenije tehnologije i naučna dostignuća

Akuilu, glavni grad italijanskog regiona Abruco, 6. aprila 2009. godine u 3 časa i 32 minuta izjutra potresao je zemljotres jačine 5,9 stepeni Rihterove skale. Ova je nesreća odnela 309 ljudskih života, ispod ruševina ostalo je 1600 povređenih od kojih 200 sa najtežim povredama i potom invaliditetima. U Akuili je pre zemljotresa živelo 70.000 stanovnika, među kojima 6000 studenata jer je prestonica regija Abruco bila poznata kao značajan univerzitetski grad. Bez krova je ostalo 65.000 stanovnika, a samo u istorijskom delu grada živelo ih je oko 10.000. Od tog tragičnog trenutka pa u narednih 48 sati zabeleženo je 256 potresa – 7. aprila 150, među kojima 56 jačine preko 3 stepena po Rihteru, i sa tri potresa preko 5 stepeni. Zemljotres je odneo žrtve i u okolnim gradovima, a osetio se i u Napulju kao i Rimu gde su oštećene Terme di Karakala; osetio se na ogromnom prostoru Apeninskog poluostrva.

Svuda su prisutne dizalice

Akuila je peti grad u Italiji, kako po prostranstvu istorijskog centra tako i po istorijsko-umetničkom blagu kojeg je posedovao. Reč je o gradu sa izuzetnim bogatstvom iz prošlosti, ali zemljotres je načinio ogromnu štetu istorijskom gradskom jezgru. Više od stotinu crkava, počevši od impozantne bazilike, oštećene su i proglašene van upotrebe zbog rušenja ili velikih oštećenja, kao i najveći deo istorijskih građevina. Oko 15.000 građevina ukupno u Akuili i okolini nije bilo za upotrebu.

  Katedrala (Duomo)

U istoriji ovog grada bilo je više zemljotresa, manjeg ili jačeg intenziteta, na svakih oko 300 godina. Onaj iz 26. novembra 1461 (6,5 stepeni po Rihteru) razorio je grad koji je potom restauriran u renesansnom stilu. Četrnaestog januara 1703. tzv. „Veliki zemljotres“ od 6,8 stepeni najveći deo grada sravnio je sa zemljom. Grad je opet restauriran, ovoga puta u baroknom stilu, a ostale su samo izvesne renesansne fasade. Zemljotres od 2009. potpuno se uklapa u ciklus iz 15. I 18. veka, kako po vremenu tako i po intenzitetu.

Laboratorija pod vedrim nebom

Grad malo po malo vraća svoj istorijski sjaj - to je jedna istinska laboratorija, jedinstvena na svetu, gde rame uz rame, lakat u lakat rade na restauruiranju grada veliki stručnjaci, projektanti, građevinari, restauratori istorijskih i kulturnih dobara i raznih drugih specijalnosti. Oko 90 procenata stanovništva posle devet godina dobilo je smeštaj na razne načine i u raznim zonama, ali istorijski deo grada još je daleko od kraja čitavog posla jer su radovi veoma komplikovani i zahtevaju ogromnu preciznost. Kao da se počelo nedavno, a obnavlja se gotovo devet godina. Samo raščišćavanje je trajalo veoma dugo, jer se pazilo da se ne oštete umetnička, istorijska i arhitektonska dobra koja su se našla u parčićima a koja se ne bi mogla nikada povratiti. Za svaku istorijsku građevinu bilo je potrebno istorijsko istraživanje, strukturalno, da bi se shvatilo šta je od zemljotresa i gde moglo da ostane. Ali to je i dokaz da je Akuila u prethodnoj restauraciji (u 18. veku) bila građena po antiseizmičkim merama, međutim očigledno sa tadašnjim tehnologijama koje nisu bile dovoljne da zaštite Akuilu u 21. veku.

Emiciklo                                                                                                                                  Grad je obnovljen zahvaljujući modernim tehnologijama

Imali smo istinsku čast da budemo prvi strani novinari na otvaranju jedinstvenog zdanja u Akuili koje je potpuno renovirano i gde su ugrađene tehnologije antiseizmičke kakvih nema u Evropi: zgrada Uprave Regiona tzv. Polukružna Palata - „Emićiklo“ – simbol regiona Abruco. Pričali su nam arhitekte, projektanti, vrhunski stručnjaci različitih profila šta su sve morali istražiti i uraditi kako bi „podigli“ jednu ogromnu, čak nepravilnih dimenzija, zgradu iz 1600. godine, iz vremena kada je to bio manastir fratara Kapućini.

Čudesni „gumeni jastuci“

Predlog kako da se izvede obnova spomenutog zdanja činio se kao da je u pitanju neka dečija vizija, jedino se znalo da postoji kao tehnologija, slična, u Japanu ali primenjena u konstrukciji modernih zgrada. Ovo zdanje danas izgleda istinski fascinantno: videti kako jedna ogromna polukružna zgrada sada stoji na šezdeset i jednom „amortizeru“, „izolatoru“, kao „gumeni jastuci“ - potpore koje klize i koje u slučaju zemljotresa izoluju zgradu od tla i ona ne trpi bilo kakva oštećenja. Najbolji dokaz kako taj čudesni izum funkcioniše jeste potvrda iz razarajućeg zemljotresa u gradu Amatriće, 2016. godine, koji je udaljen samo pedesetak kilometara; zgrada Emićiklo tada se pomerila za 2 santimetra i vratila sama na svoje mesto. Može se samo pretpostaviti koliko je bio ogroman i složen rad projektanata i stručnjaka najvišeg nivoa sa nekoliko Univerziteta u Italiji koji su morali o svemu da vode računa i istraže najpre kompletne detalje i karakteristike terena, kako geo-tehničkih tako i geo-mehaničkih, sedimenata ispod gde će se potom intervenisati, a najpre istražiti istorijsku dokumentaciju o prethodnim intervencijama.

Domaća kuhinja pokrajine Abruco

Posetili smo i renoviranu palatu gde je smešten „Gran Saso Naučni Institut“ – vrhunski univerzitet sa specijalnim statusom a koji se bavi i disciplinama vezanim za „Nacionalne Laboratorije Gran Saso“ (najveće podzemne laboratorije na svetu), dakle za naučne studije veoma specifične a osnovan nakon zemljotresa u Akuili. Doktorske disertacije vezane su za istraživanja u oblasti nuklearne fizike, astrofizike, matematike i još nekolikih disciplina. Zvanični jezik Instituta je engleski i studenti su iz raznih zemalja, oko 50% Italijani i ostatak iz Evrope, Irana, Pakistana, Indije... Rang profesora i naučnih radnika je svetskog nivoa i tu se vraćaju i Italijani koji su se osvedičili kao naučnici u svetu.

Doprinos Beverli Peper

Koliko je svet postao senzibilan na tragediju Akuile govori i podatak da se u okviru projekta „Devet umetnika za rekonstrukciju“ odazvala i svetski slavna uzmetnica iz Bruklina Beverli Peper poznata po svojim delima „Land art“ koja je u „Parku Sunca“ projektovala amfiteatar kompatibilan sa okolnom prirodom i bojama, a koja je prisustvovala otvaranju istog i razgovarala sa novinarima.

A potom dolazi još nešto, zadivljujuće, da vam zastane dah: kilometrima dugim tunelima ispod planine Gran Saso vraćamo se sa edukacije stručnjaka - da bi shvatili potom o čemu je reč, silazimo sa 1080 metara nadmorske visine, ulazeći u čuvenu Nacionalnu laboratoriju gde se u tri sale vrše eksperimenti osmatrajući kosmos ispod zemlje.To je nešto čudesno po dimenzijama i bogatstvu naučnih instrumenata. Ovaj istraživački centar je konstruisan sa ciljem da se iskoristi protekcija od kosmičke radijacije, a koju garantuje upravo planina iznad laboratorija visine 1400 metara i tako čini mogućnim studije kosmičkih čestica koje je inače veoma teško osmatrati sa zemlje. A prirodna radioaktivnost u galeriji je hiljadu puta manja u odnosu na onu na površini tla.

 Amfiteatar po zamisli Beverli Peper

Izvršena su značajna istraživanja u oblasti nuklearne astrofizike, studije astročestica i discipline vezane za biologiju i geofiziku, fundamentalnu fiziku. Izgradnja podzemnih sala započinje 1982, laboratorije su smeštene unutar ogranka tunela autoputa ispod Gran Saso, dugog 10 kilometara. Laboratorije su svetskog nivoa, od naučnika do istraživača. Na licu mesta je oko 300 naučnika, a 750 ih je po svetu koji rade na 15 različitih eksperimenata, u različitim fazama realizacije. Dimenzije svake od tri podzemne sale gde se eskperimentiše su oko 100 metara dužine sa 20 širine i 18 visine, ukupno 180.000 kubnih metara. S obzirom da postoji velika količina vode u unutrašnjosti same planine Gran Saso, temperatura u laboratorijama je oko 6-7 stepeni a vlažnost blizu 100% tokom čitave godine. Klimatizacija i izolovanost od nepromočivosti omogućuju da se radi unutra bez problema. Sve eksperimente i najmanje promene u kosmosu beleže specijalni kompjuteri i naučnici ih potom analiziraju. Svaka promena, svaki minimalni razlilčit pokret u kosmosu donosi nova otkrića za naučnike; doprinosi odgovorima na pitanja kako je stvoren kosmos, informacije o njegovom poreklu i njegovoj sudbini, kako funkcionišu zvezde, kakva je priroda neutrona šta je „materija oskura“ - ona koja se direktno ne vidi, ona što nam je nepoznata.

Opraštajući se od Akuile, ovog u svakom pogledu istinski čudesnog mesta, gledamo iznad naših glava visoke kranove u istorijskom delu grada gde ima još da se radi. Kažu, biće posla do 2025. godine da bi ponovo zablistao stari sjaj istorijskog dela grada, sada sa novim tehnologijama antiseizmičkim, ali starom urbanistikom – da se ne izgubi lepota proteklih vekova.

Vraćamo se u Rim i opet nas prati Akuila - ona Akuila poznata i po muzičkoj virtuoznosti i lepoti; iz sale Ruskog centra za nauku i kulturu dopiru zvuci nota velikog Čajkovskog pod dirigentskom palicom poznatog dirigenta Simfonijskog orkestra iz Akuile, jer taj grad uprkos svemu živi i poručuje svetu - ima nas, izdržali smo !

Juli 2018.                                                                                                                                                                                Tekst i fotografije: Milica Ostojić (Rim)